گاهی اوقات به دلیل پوسیدگی یا شکستگی دندان، حفره‌هایی در دندان به وجود می‌آید که نیاز به پر شدن دارد. ماده مورد نیاز جهت پر کردن دندان باید دارای ویژگی‌های مشابهی با دندان و با محیط دهان سازگاری داشته باشد. آمالگام ماده‌ایی است که حدود ۱۵۰ سال قبل کشف شد و در ترمیم دندان مورد استفاده قرار گرفت. این ماده سیاه رنگ یک ترکیب فلزی نقره‌ای دارد که امروزه در پر کردن و ترمیم دندانها بسیار رواج یافته است. با این وجود یکی از سوالات رایج در این باره، مربوط به نوع ماده مورد استفاده (کامپوزیت یا آمالگام) برای ترمیم یا پر نمودن دندان است.
در این مقاله قصد داریم درباره آمالگام و مزایا و معایب آن اطلاعاتی را در اختیارتان قرار دهیم.
آمالگام چیست؟
آمالگام ماده سیاه رنگ و بسیار مستحکم جهت پر کننده دندان است که در مقایسه با سایر مواد پرکننده دندان از جمله کامپوزیت دارای مقاومت بسیار بیشتری می‌باشد. در لغت آمالگام به معنای ترکیب چند فلز می‌باشد به طوری که تقریبا نیمی از وزن این ماده شامل جیوه است. بقیه این ماده تشکیل شده از فلزاتی مانند قلع، نقره و مس است. در حقیقت ترکیب این فلزات باعث ایجاد ماده‌ای مستحکم و نفوذ ناپذیر جهت پر نمودن دندان می‌شود. یکی از دلایل کاربرد فراوان این ماده ماندگاری و طول عمر بسیار زیاد و همچنین قیمت ارزان آن است.
کاربرد مواد آمالگام دندان
اگرچه امروزه استفاده از آمالگام به دلیل عدم زیبایی ظاهری کاهش یافته است اما کماکان به علت استحکام و طول عمر بالا، سیل ثانویه خوب و کاربری آسان در برخی از ترمیم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از کاربردهای این ماده در خدمات دندانپزشکی عبارتند از:
۱. کنترل بزاق دهان
اگر هنگام پر نمودن دندان امکان کنترل میزان بزاق وجود نداشته باشد و محل پر شدن خشک باشد لازم است از آمالگام استفاده نمود.
۲. دندانپزشکی اطفال
از آنجایی که هنگام پر نمودن و یا ترمیم دندان کودکان کنترل حرکات و کنترل میزان بزاق برای دندانپزشک کمی دشوار است و از طرفی استفاده از مواد کامپوزیتی نیز به دقت بسیاری نیاز دارد بهتر است از مواد آمالگام دندانی استفاده نمود.
۳. جراحی ریشه دندان
هنگام درمان ریشه دندان از این ماده استفاده می‌شود. چرا که انتهای ریشه به دلیل جراحی باز شده و محل جراحی مملو از خون است لازم است از انتهای ریشه با آمالگام پر شود.
۴. دسترسی دشوار
در نواحی از دهان که دستیابی به آنها دشوار است نیز از این ماده استفاده می‌شود. زیرا امکان استفاده از مواد کامپوزیتی به طور مناسب وجود ندارد.
۵. اوردنچر
در برخی موارد هنگام انجام اوردنچر نیز از این ماده استفاده می‌شود.
آیا آمالگام برای سلامتی مضر است؟
اگرچه بسیاری از افراد بر این باورند که وجود جیوه و باقی ماندن آن همراه با چند عنصر دیگر در دهان باعث به خطر افتادن سلامتی انسان می‌شود. اما این باور اساسا اشتباه و غیر علمی است. طبق تحقیقات انجام شده روی افراد مختلف؛ وجود این ترکیبات فلزی در دهان، در مدت زمان کوتاه یا طولانی، سلامتی انسان را به خطر نمی‌اندازد.
همچین سازمان‌های بهداشتی از جمله سازمان غذا و دارو آمریکا ایمن بودن این ماده را تایید کرده‌اند. در واقع تمامی این سازمان‌های بهداشتی جهانی آمالگام دندانی را یک ماده بی‌خطر و بدون ضرر معرفی نمودند. این تاییدیه بر اساس مطالعات انجام شده روی افراد مختلف از جمله کودکان بزرگ‌تر از شش سال، مادران شیرده و همچنین افراد مطرح گردیده است. جالب است بدانید که میزان جیوه جذب شده به بدن به دلیل استفاده از آمالگام نسبت به میزان جیوه‌ایی که از طریق مصرف غذاهای دریایی به بدن جذب می‌شود بسیار کم است.
مزایای آمالگام
حقیقتی غیرقابل انکار است که هر ماده از مزایا و معایب مختلفی برخوردار است. مهم‌ترین و اصلی‌ترین مزیت آمالگام دندانی استحکام و ماندگاری بسیار بالای آن است. در واقع استحکام زید این ماده سبب افزایش کاربرد آن در پر نمودن دندان‌های آسیا شده است.
این ماده سیاه رنگ قادر است به خوبی همه حفره‌های خالی دندانی را پر نماید. همچنین مانع نفوذ باکتری‌ها و سایر عوامل موثر در پوسیدگی دندان می‌شود. مزیت دیگر این ماده قیمت و هزینه بسیار پایین آن در مقایسه با سایر مواد پرکننده دندانی است.
معایب آمالگام
اولین و اصلی‌ترین عیب که باعث نارضایتی افراد می‌شود عدم زیبایی ظاهری و رنگ نامناسب این ماده می‌باشد. از آنجایی که این ماده پرکننده دارای رنگ نقره‌ای است پس از استفاده بر روی دندان باعث ایجاد ظاهری زشت می‌شود.
عدم زیبایی و مناسب نبودن رنگ این ماده، دلیل اصلی انتخاب کامپوزیت جهت ترمیم دندان‌است. البته این مورد تنها عیب این ماده نیست. بسیاری از افراد پس از پر نمودن دندان با این ماده اذیت و دچار احساس ناخوشایندمی‌شوند. چرا که هنگام نوشیدن،غذا خوردن و حتی هنگام برخورد هوای سرد و گرم به دندان‌هایشان دچار حساسیت و درد می‌شوند. البته لازم به ذکر است که در اکثر مواقع این نوع حساسیت‌ها موقت هستند و حدودا دو هفته طول می‌کشند.
آیا آمالگام دندانی ایمن است؟
بسیاری از افراد درباره جیوه موجود در آمالگام دندانی نگران هستند. حقیقت این است که جیوه موجود در این ماده هنگام ترکیب با سایر عناصر تشکیل دهنده، ماده‌ای ایمن، ماندگار و پایا را به وجود می‌آورد. علاوه بر این طبق تحقیقات انجام شده آمالگام دندانی کاملا ایمن می‌باشد. در واقع تحقیقات و مطالعات بسیاری ایمنی و تاثیر آمالگام را مورد تایید قرار داده‌اند.
آمالگام مورد تایید چه سازمان هایی قرار گرفته است؟
بر اساس گفته انجمن دندانپزشکی آمریکا، مرکز جلوگیری و کنترل بیماری‌ها، سازمان غذا و داروی آمریکا و همچنین سازمان بهداشت جهانی؛ این ماده پرکننده دندان کاملا مطمئن، ماندگار و موثر جهت ترمیم مشکلات دندانی است. آنها افزودند که جیوه موجود در این ماده با جیوه‌ایی که باعث مسمومیت می‌شود و سلامت انسان را به خطر می‌اندازد کاملا متفاوت است.
پر کردن دندان با آمالگام بهتر است یا کامپوزیت؟
برای بسیاری از مراجعان یکی از سوالات پرتکرار «پر کردن دندان با آمالگام بهتر است یا کامپوزیت». برای پاسخ به این سوال باید بگوییم که آمالگام و کامپوزیت هر دو جز بهترین مواد پر کننده دندان محسوب می‌شوند که دارای مزایا و معایب منحصر به فرد خود هستند. استفاده از آمالگام برای پر نمودن دندان‌های عقبی پیشنهاد می‌شود که نه تنها هنگام جویدن غذا فشار زیادی را تحمل می‌کنند بلکه در معرض دید نیز قرار ندارند. این در حالیست که انتخاب کامپوزیت به دلیل زیبایی بیشتر برای دندان‌های جلویی پیشنهاد می‌شود. علاوه بر این هزینه استفاده از آمالگام بسیار کمتر از کامپوزیت است. چرا که استفاده از مواد کامپوزیتی به دردسر و زمان بیشتری نیاز دارد.
به طور خلاصه برای پر کردن دندان‌های جلویی بهترین مواد کامپوزیت و برای پر نمودن دندان‌های عقب آمالگام است.
توجه داشته باشید که هنگام تصمیم درباره ماده پرکننده مناسب حتما با دندانپزشک خود مشورت نمایید. همچنین بهتر است برای معاینه دندان‌های خود حداقل هر ۶ ماه یک مرتبه به کلینیک دندانپزشکی در غرب تهران مراجعه نمایید.
طول عمر آمالگام بیشتر است یا کامپوزیت؟
اگرچه طول عمر و ماندگاری آمالگام تقریبا ۱۲ سال است و کامپوزیت تقریبا نصف این مدت را ماندگاری دارد اما در صورت استفاده صحیح از آمالگام و کامپوزیت طول عمر و دوام هر دو ماده یکسان است. تجربه و مهارت دندانپزشک بسیار اهمیت دارد. برای مثال اگر دندانپزشک زمانی که کامپوزیت همچنان نرم و شکل پذیر است اجازه دهد با بزاق دهان ترکیب شود از استحکام و طول عمر کامپوزیت می‌کاهد. البته فراموش نکنید که کامپوزیت به مراقبت‌های بیشتری نیاز دارد. در واقع رعایت بهداشت دهان و دندان، طول عمر کامپوزیت را به طور چشمگیری زیاد می‌کند.
نتیجه گیری
به طور خلاصه آمالگام و کامپوزیت دارای مزایا و معایب مخصوص خود می‌باشند. آمالگام دارای طول عمر، استحکام و هزینه کمتر و همچنین مناسب دندان‌های آسیایی است. در حالی که کامپوزیت گرانتر و مناسب دندان‌های جلویی می‌باشد. توجه نمایید که حتما با دندانپزشک خود در این باره صحبت نمایید تا بتوانید بهترین نوع پرکردگی را انتخاب کنید.
این نکته را به یاد داشته باشید که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. بنابراین با رعایت نکات زیر از پوسیده شدن دندانها جلوگیری نمایید.
حتما روزانه به صورت دو مرتبه با خمیر دندان دارای فلوراید مسواک بزنید.
حتما روزانه نخ دندان بکشید.
بطور مرتب برای معاینه دندان‌هایتان به دندانپزشک مراجعه نمایید.
