تلخی دهان یکی از مشکلات رایج بسیاری از افراد است که ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. تلخی دهان معمولا به معنی احساس طعم تلخ یا نامطبوع در دهان است که ممکن است به طور مداوم یا گاهی اوقات اتفاق بیفتد.
تلخی دهان ممکن است بر روی کیفیت زندگی شما تأثیر منفی بگذارد و باعث کاهش اشتها، اختلال در خواب، افسردگی و اضطراب شود. تلخی دهان ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های جدی باشد یا ناشی از عوامل غیرجدی باشد. در این ادامه به بررسی علائم و نشانه‌های تلخی دهان، علل ابتلا به آن و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
علائم و نشانه‌های تلخی دهان
تلخی دهان ممکن است همراه با علائم و نشانه‌های دیگری باشد که بستگی به علت آن دارد. برخی از علائم و نشانه‌های رایج تلخی دهان عبارتند از:
احساس مزه تلخ در دهان
این علامت مهم‌ترین و شایع‌ترین نشانه تلخی دهان است که ممکن است به طور مداوم یا گاهی اوقات در دهان شما احساس شود. احساس مزه تلخ ممکن است بعد از خوردن غذا، نوشیدن آب یا مایعات دیگر، استفاده از داروها یا مکمل‌ها، برداشتن دندان یا انجام عمل جراحی دهانی، بیدار شدن از خواب یا در طول روز اتفاق بیفتد. احساس مزه تلخ ممکن است با تغییر در حس بویایی همراه باشد و باعث شود که غذاها و نوشیدنی‌ها برای شما خوشمزه نباشند.
خونریزی لثه و دهان
خونریزی لثه و دهان ممکن است ناشی از التهاب لثه، عفونت دهانی، بیماری پریودنتال، آسیب دیدگی دندان یا دهان، کمبود ویتامین C یا K یا اختلالات خونی باشد. خونریزی لثه و دهان ممکن است باعث شود که خون در دهان شما تجمع کند و طعم تلخی ایجاد کند.
احساس طعم فلز در دهان
احساس طعم فلز در دهان ممکن است ناشی از استفاده از داروها یا مکمل‌ها، برخی از غذاها یا نوشیدنی‌ها، عفونت دهانی، برداشتن دندان یا انجام عمل جراحی دهانی، بارداری، کمبود آهن یا بیماری‌های کلیوی باشد. احساس طعم فلز ممکن است باعث شود که طعم تلخی در دهان شما افزایش یابد.
ترشح بیش از حد بزاق و تلخی دهان
ترشح بیش از حد بزاق یا هایپرسالیواسیون ممکن است ناشی از برخی از داروها یا مکمل‌ها، بارداری، عفونت دهانی، سنگ لعاب، بیماری‌های عصبی یا روانی، سرطان دهان یا گلو، آسیب دیدگی دهان یا گلو یا اختلالات هورمونی باشد. ترشح بیش از حد بزاق ممکن است باعث شود که بزاق در دهان شما تجمع کند و طعم تلخی ایجاد کند.
گرفتگی بینی و سینوس‌ها
گرفتگی بینی و سینوس‌ها ممکن است ناشی از آلرژی، سرماخوردگی، آنفولانزا، عفونت بینی یا سینوس، پلیپ بینی، کجی بینی یا بیماری‌های دیگر باشد. گرفتگی بینی و سینوس‌ها ممکن است باعث شود که مایعات در بینی یا سینوس‌ها تجمع کنند و به دهان شما ریزش کنند. این مایعات ممکن است طعم تلخی یا شوری در دهان شما ایجاد کنند.
علت ابتلا به تلخی دهان (bitter mouth)
علت تلخی دهان ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود که برخی از آن‌ها عبارتند از:
مشکلات گوارشی و تلخی دهان
مشکلات گوارشی مانند سوء هاضمه، رفلاکس معده، سندرم روده تحریک‌پذیر، التهاب معده ، زخم معده ، عفونت هلیکوباکتر پیلوری، سنگ صفرا، هپاتیت، سیروز کبدی یا بیماری‌های دیگر ممکن است باعث شود که اسید معده یا صفرا به مری یا دهان شما برگردد و طعم تلخی در دهان شما ایجاد کند.
مکمل‌ها و داروها و تلخ شدن دهان
برخی از مکمل‌ها و داروها ممکن است طعم تلخی در دهان شما ایجاد کنند. برخی از این مکمل‌ها و داروها که علت تلخی دهان است، عبارتند از:
| مکمل‌ها و داروها و تلخ شدن دهان | نمونه داروها |
| مکمل‌ها | آهن، روی، کلسیم، مس، کروم، منیزیم یا سلنیوم |
| داروهای ضد قارچ | فلوکونازول، کتوکونازول یا مترونیدازول |
| داروهای ضد افسردگی | فلوکستین، سرترالین یا ونلافاکسین |
| داروهای ضد تشنج | فنیتوئین، کاربامازپین یا والپروات |
| داروهای ضد آلرژی | سیتیریزین، لوراتادین یا فکسوفنادین |
| داروهای تب بر | پاراستامول، آسیتامینوفن یا ایسه‌تامینوفن |
| داروهای تپش قلب | متوپرولول، آتنولول یا پروپرانولول |
| داروهای فشار خون | کاپتوپریل، لیزینوپریل یا انالاپریل |
| داروهای آنتی‌بیوتیک | پنیسیلین، سفالوسپورین یا تتراسایکلین |
| داروهای دیابتی | متفورمین، گلیپیزاید یا گلیمپراید |
| داروهای تیروئید | پروپیل تیوراسیل، متیمازول یا کاربیمازول |
| داروهای سرطان | سیسپلاتین، دوکسوروبیسین یا متوترکسات |
| داروهای ویروس | آسیکلوویر، والاسیکلوویر یا ریتوناویر |
| داروهای آسم | سالبوتامول، تئوفیلین یا بودزوناید |
- مکمل‌های آهن، روی، کلسیم، مس، کروم، منیزیم یا سلنیوم
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن
- داروهای ضد قارچ مانند فلوکونازول، کتوکونازول یا مترونیدازول
- داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین، سرترالین یا ونلافاکسین
- داروهای ضد تشنج مانند فنیتوئین، کاربامازپین یا والپروات
- داروهای ضد آلرژی مانند سیتیریزین، لوراتادین یا فکسوفنادین
- داروهای تب بر مانند پاراستامول، آسیتامینوفن یا ایسه‌تامینوفن
- داروهای تپش قلب مانند متوپرولول، آتنولول یا پروپرانولول
- داروهای فشار خون مانند کاپتوپریل، لیزینوپریل یا انالاپریل
- داروهای آنتی‌بیوتیک مانند پنیسیلین، سفالوسپورین یا تتراسایکلین
- داروهای دیابتی مانند متفورمین، گلیپیزاید یا گلیمپراید
- داروهای تیروئید مانند پروپیل تیوراسیل، متیمازول یا کاربیمازول
- داروهای سرطان مانند سیسپلاتین، دوکسوروبیسین یا متوترکسات
- داروهای ویروس مانند آسیکلوویر، والاسیکلوویر یا ریتوناویر
- داروهای آسم مانند سالبوتامول، تئوفیلین یا بودزوناید
اگر شما از هر یک از این مکمل‌ها یا داروها استفاده می‌کنید و تلخی دهان دارید، ممکن است بتوانید با تغییر نوع یا دوز دارو یا مکمل، طعم تلخی را کاهش دهید. البته قبل از اینکه هر تغییری در مصرف دارو یا مکمل خود ایجاد کنید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
تلخی دهان در بارداری
تلخی دهان ممکن است یکی از علائم بارداری باشد که به دلیل تغییرات هورمونی در بدن زن ایجاد می‌شود. تلخی دهان معمولا در سه ماهه اول بارداری شایع‌تر است و ممکن است با علائم دیگری مانند تهوع، استفراغ، سردرد، خستگی یا بویایی حساس همراه باشد. تلخی دهان ممکن است با گذشت زمان کاهش یابد یا تا زمان زایمان با شما باقی بماند.
برفک دهان و تلخ شدن آن
برفک دهان یا لایه‌های سفید رنگی است که ممکن است روی زبان، لثه، دندان یا داخل گونه‌ها تشکیل شود. برفک دهان ممکن است ناشی از عفونت قارچی دهان، عفونت ویروسی دهان، التهاب دهانی، سوختگی دهانی، آسیب دیدگی دهانی، کمبود ویتامین B یا فولیک اسید یا بیماری‌های خاصی مانند لوپوس، سندرم سوگرن یا بیماری پمفیگوس باشد. برفک دهان ممکن است باعث شود که طعم تلخی در دهان شما ایجاد شود.
کم آبی بدن و ایجاد طعم تلخ در دهان
کم آبی بدن یا dehydration به معنی کاهش میزان آب در بدن است که ممکن است به دلیل عدم مصرف کافی آب یا مایعات، از دست دادن آب بیش از حد از طریق عرق کردن، استفراغ، اسهال، تب، دیابت یا بیماری‌های کلیوی اتفاق بیفتد. کم آبی بدن ممکن است باعث شود که دهان شما خشک شود و طعم تلخی در آن احساس کنید. کم آبی بدن ممکن است همراه با علائم دیگری مانند خستگی، سردرد، گیجی، کاهش فشار خون، تاری دید، افزایش ضربان قلب یا کاهش ادرار باشد.
یائسگی و طعم تلخ دهان
یائسگی یا مرحله‌ای از زندگی زنان است که در آن تولید هورمون‌های زنانه مانند استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد و عملکرد تخمدان‌ها متوقف می‌شود. یائسگی ممکن است باعث شود که طعم تلخی در دهان شما ایجاد شود. یائسگی ممکن است همراه با علائم دیگری مانند تعریق شبانه، خشکی واژن، کاهش لیبیدو، افسردگی، اضطراب، کاهش استخوان یا بیماری‌های قلبی باشد. برای کاهش علائم یائسگی، باید از درمان‌های هورمونی، داروهای گیاهی، تغذیه سالم، ورزش منظم و مراقبت از خود استفاده کنید.
هپاتیت؛ علت تلخی دهان
هپاتیت یا التهاب کبد یک بیماری است که ممکن است به دلیل عفونت ویروسی، باکتریایی، قارچی، ایمنی، سمی، الکلی یا دارویی ایجاد شود. هپاتیت ممکن است باعث شود که کبد شما قادر به انجام وظایف خود نباشد و مواد سمی در بدن شما تجمع کنند. این مواد سمی ممکن است به دهان شما برسند و طعم تلخی ایجاد کنند. هپاتیت ممکن است همراه با علائم دیگری مانند تب، خستگی، از دست دادن وزن، انتفاخ شکم، تغییر رنگ پوست یا چشم، ادرار تیره یا مدفوع روشن باشد. برای درمان هپاتیت، باید با پزشک خود مشورت کنید و از داروها یا واکسن‌های مناسب استفاده کنید.
درمان خانگی تلخی دهان
علت تلخی دهان ممکن است با استفاده از برخی از روش‌های خانگی کاهش یابد. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
- آب لیمو: آب لیمو حاوی ویتامین C و اسید سیتریک است که می‌تواند باکتری‌ها را از دهان شما بکشد و طعم تلخی را تا حدی برطرف کند. شما می‌توانید یک لیمو را بگیرید و آب آن را در یک لیوان آب گرم بریزید و با آن دهان خود را بشویید. این کار را دو یا سه بار در روز تکرار کنید. اما اگر شما دندان‌های حساس یا آسیب دیده دارید، از این روش استفاده نکنید.
- زنجبیل: زنجبیل حاوی مواد ضد التهابی و ضد میکروبی است که می‌تواند عفونت دهانی را درمان کند و طعم تلخی را کاهش دهد. شما می‌توانید یک قطعه زنجبیل را بگیرید و آن را خرد کنید و با یک قاشق چای خوری عسل مخلوط کنید. این مخلوط را در دهان خود بگذارید و بجوید. این کار را دو یا سه بار در روز انجام دهید.
- آویشن: آویشن حاوی مواد ضد قارچ، ضد باکتری و ضد اکسیدان است که می‌تواند دهان شما را تمیز کند و طعم تلخی را برطرف کند. شما می‌توانید یک قاشق چای خوری آویشن خشک را بگیرید و آن را در یک لیوان آب جوش بریزید و بگذارید ۱۰ دقیقه بماند. سپس آب آویشن را صاف کنید و با آن دهان خود را بشویید. این کار را دو یا سه بار در روز انجام دهید.
- نعناع: نعناع حاوی مواد ضد التهابی و ضد اسپاسم است که می‌تواند رفلاکس معده را کنترل کند و طعم تلخی را کاهش دهد. شما می‌توانید چند برگ نعناع را بگیرید و آن‌ها را در یک لیوان آب جوش بریزید و بگذارید ۱۰ دقیقه بماند. سپس دمنوش نعناع را دو تا سه بار در روز بنوشید.
روش‌های درمان دارویی برای طعم تلخ دهان
علت تلخی دهان ممکن است نیاز به درمان دارویی داشته باشد اگر علت آن بیماری جدی باشد یا با روش‌های خانگی برطرف نشود. برخی از روش‌های درمان دارویی عبارتند از:
- آنتی‌بیوتیک‌ها: آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند عفونت‌های باکتریایی دهانی، لثه یا دندان را درمان کنند و طعم تلخی را برطرف کنند. شما باید آنتی‌بیوتیک‌ها را طبق نسخه پزشک خود مصرف کنید و دوره درمان را تمام کنید. اما اگر شما حساسیت یا عوارض جانبی به آنتی‌بیوتیک‌ها دارید، بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید و داروی جایگزین بگیرید.
- ضد قارچ‌ها: ضد قارچ‌ها می‌توانند عفونت‌های قارچی دهانی مانند کاندیدیازیس را درمان کنند و طعم تلخی را برطرف کنند. شما می‌توانید از داروهای ضد قارچ موضعی مانند دهان‌شویه، ژل یا قرص استفاده کنید و یا از داروهای ضد قارچ خوراکی مانند فلوکونازول یا کتوکونازول استفاده کنید. اما اگر شما حساسیت یا عوارض جانبی به ضد قارچ‌ها دارید، بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید و داروی جایگزین بگیرید.
- ضد ویروس‌ها: ضد ویروس‌ها می‌توانند عفونت‌های ویروسی دهانی مانند هرپس ساده یا زونا را درمان کنند و طعم تلخی را برطرف کنند. شما می‌توانید از داروهای ضد ویروس موضعی مانند کرم، پماد یا اسپری استفاده کنید و یا از داروهای ضد ویروس خوراکی مانند آسیکلوویر، والاسیکلوویر یا فامسیکلوویر استفاده کنید.
- داروهای تنظیم کننده حس چشایی: داروهای تنظیم کننده حس چشایی می‌توانند حس چشایی شما را بهبود بخشند و طعم تلخی را کاهش دهند. شما می‌توانید از داروهایی مانند زینک سولفات، پیلوکارپین، میراستازین یا گاباپنتین استفاده کنید. اما اگر شما حساسیت یا عوارض جانبی به این داروها دارید، بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید و داروی جایگزین بگیرید. همچنین اگر شما بیماری‌های عصبی یا روانی دارید، از مصرف این داروها خودداری کنید.
zahra dehbani
جویدن سقز یا آدامس می‌تونه تلخی دهان را رفع کنه؟